Jarenlang waren migranten de kop van jut. Nu plukken de Britten de wrange vruchten

Achtergrond

 Er zijn ‘honderd miljoen mensen ontheemd over de hele wereld’, en die willen allemaal naar het Verenigd Koninkrijk ‘als dat mogelijk is’. Met deze woorden diende minister Suella Braverman ruim een jaar geleden een wet in om illegale migratie naar het Verenigd Koninkrijk te stoppen. Speelt haar angstaanjagende opmerking nu een rol in de Britse rassenrellen? Vijf vragen en antwoorden over de onlusten.

Londen

Het kabinet van premier Keir Starmer overlegde maandagmorgen over de aanpak van de migratierellen in het Verenigd Koninkrijk. Waar komen deze vandaan?

Volgens de Britse autoriteiten trekken extreemrechtse groeperingen, gewelddadige voetbalfans en anti-islamitische activisten gezamenlijk op. Ze gebruiken onder meer sociale media om aanvallen op moskeeën en asielzoekerscentra te coördineren. Op dezelfde media circuleren ook beelden van relschoppers die automobilisten in Middlesbrough belagen met de vraag of ze ‘wit en Engels’ zijn. 

De sociaaldemocratische premier Keir Starmer windt er geen doekjes om: ‘Minderheden uitsluiten, de nazi-groet op straat, aanvallen op de politie, ongecontroleerd geweld en racistische taal - nee, ik deins er niet voor terug om dit te noemen wat het is: extreemrechts geweld.’

De rellen ontstonden vorige week nadat een 17-jarige Brit, met Rwandese wortels, in Southport een aantal kinderen had neergestoken. De tiener, geboren in Cardiff (Wales), is aangeklaagd voor drie moorden en tien pogingen tot moord. 

Op de steekpartij volgde een hausse aan nepnieuws. Zo zou de 17-jarige illegaal het land zijn binnengekomen, moslim zijn en al langer op de radar staan bij de veiligheidsdiensten. 

Waarom vinden de rellen juist nu plaats?

Conservatieve politici wijzen erop dat het geen toeval is dat nu een Labour-premier aan de macht is, Keir Starmer. Heeft er niets mee te maken, zeggen Labour-politici. Zij merken op dat juist de Conservatieven van 2010 tot een maand geleden onafgebroken in de regering zaten en het migratiebeleid bepaalden.

‘De rellen zijn het resultaat van een cocktail van antimigratiepolitiek en nepnieuws.’

In deze veertien jaar spraken Conservatieve politici steeds negatiever over nieuwkomers. In dit klimaat kon minister Suella Braverman haar angstaanjagende uitspraak doen dat zeker honderd miljoen ‘ontheemden’ naar het Verenigd Koninkrijk zouden willen komen. Ondertussen ruimde een tabloid als de Daily Mail de ene na de ander voorpagina in met koppen als ‘Nog eens 1 miljoen migranten komen onze kant op’, ‘Woede over complot om 1,5 miljoen Turken toe te laten’ en ‘Britse moslims helpen jihadisten’. 

In een commentaar meent de Britse krant The Guardian dat de rellen van nu dan ook het resultaat zijn van een ‘cocktail van antimigratiepolitiek en nepnieuws’.

De Britse economie heeft het zwaar. Speelt dat ook een rol bij de relschoppers?

Vreemdelingenhaat gaat vaak samen met economische recessie. De rellen vinden plaats in steden als Southport, Belfast, Hartlepool, Hull, Liverpool, Stoke-on-Trent, Nottingham en Sunderland. Dit zijn vaak klassieke industriesteden waar de afgelopen decennia veel banen verdwenen zijn. Maar volgens cijfers van het Britse statistiekbureau ONS is de welvaart in veel van deze steden niet meer slechter dan het landelijke gemiddelde. Daarmee verdwijnt een link tussen de onlusten en economische onvrede.

Welke rol speelt de Brexit in het ontstaan van vreemdelingenhaat?

Een doorslaggevende reden voor veel Britten om uit de Europese Unie te stappen, was de belofte van Conservatieve politici om de omvang van de immigratie af te remmen (wat de Conservatieven overigens nooit is gelukt). Buiten de EU hoefden de Britten zich immers niet meer te houden aan de Europese afspraken over het vrije verkeer van mensen. 

‘In werkelijkheid is zo’n vier procent van het aantal nieuwkomers in het Verenigd Koninkrijk illegaal.’

Veel relschoppers wijzen op de gebroken belofte van minder nieuwkomers. Sinds de Brexit komen bijvoorbeeld meer mensen op bootjes vanuit Frankrijk illegaal het land binnen. Omdat de Britten geen deel meer uitmaken van de EU kunnen zij deze migranten niet meer terugsturen. Ook voelt Frankrijk zich minder geroepen om ‘overstekers’ tegen te houden.

Overigens is de groep bootvluchtelingen relatief beperkt. Veel Britten denken dat illegale migratie groter is dan legale, maar in werkelijkheid is zo’n vier procent van het aantal nieuwkomers in het Verenigd Koninkrijk illegaal, meldt The Guardian.

Hoe reageren religieuze gemeenschappen op de rellen?

Hoewel de relschoppers hun woede richten op moslims, is de dader van de steekpartij in Southport van christelijken huize, schrijven Britse media op gezag van de autoriteiten. 

Leiders van christelijke, joodse, islamitische en hindoeïstische gemeenschappen in het graafschap Merseyside, waar Southport deel van uitmaakt, roepen op tot rust en reflectie. ‘Verdeeldheid kan juist de relaties en de omgeving vernietigen waarvan we elke dag afhankelijk zijn’, schrijven ze in een verklaring. ‘Hoewel de gebeurtenissen ons geloof in de mensheid aan het wankelen brengen, blijft het intact.’