Recensies:    Het achtste leven - Nino Haratischwili

Uiteraard moet je van lezen houden om deze prachtige familiekroniek van 1277 pagina’s over zes generaties en acht levens, verteld door Nitsa van de vijfde generatie, ter hand te nemen. Maar dan mag je ook volop genieten van de literaire kwaliteiten van een ongekend begaafde schrijfster en van een zeer boeiende verteltrant. In dit topboek leer je tegelijkertijd wat de Russische invloed en de door het Westen bejubelde omwenteling betekend heeft voor de mensen van de Oostbloklanden en met name Georgië. Hoe kan de Duitse Severin zo enthousiast zijn over het communisme, vraagt de vertelster Nitsa zich in het boek af en ze komt dan tot de conclusie dat dat alleen kan omdat hij uit een wereld komt die intact is. Daarmee is het allesbehalve een politiek boek. Alleen voor wie in het Westen bereid is in de spiegel te kijken, zijn eigen naïviteit onder ogen wil zien en wil erkennen hoe ondergewaardeerd zijn ‘intacte wereld’ is en hoe die algemeen maar als vanzelfsprekend wordt beschouwd, is het boek confronterend. Ik vond het heerlijk om weer eens een echt Europees, niet door de Amerikaanse cultuur beïnvloed, boek te lezen. Opvallend is dat het (nog?) niet in het Engels vertaald is. Dit boek waardeer ik net zo hoog als destijds ‘Wilde Zwanen’ van Jung Chang, al is ‘Het achtste leven’ veel meer een familie-epos over de periode van een eeuw. Beslist een aanrader en een boek om cadeau te geven aan liefhebbers van mooie literaire romans.

★

“Begerigheid in combinatie met genot kan de mens noodlottig worden. Onthoud dat alsjeblieft,” waarschuwt de Georgische chocoladefabrikant – woorden die hun schaduw vooruit werpen in de roman Het achste leven (voor Brilka) van de Nino Haratischwili. Tegen wil en dank is haar familie-epos verknoopt met de twintigste eeuw, vanaf de val van de tsaristisch Rusland tot de opkomst en de ondergang van de Sowjet-Unie. Van de hernieuwde onafhankelijkheid van Georgië tot de chaos en de armoede erna. En met de chocoladefabrikant, de betovergrootvader van de auteur, als stamvader en twee van zijn vier dochters als hoofdrolspelers.

Christine, de jongste dochter, mooi en eigenzinnig, zoekt en vindt een luxe leven, maar voorziet niet dat haar huwelijk met een opklimmende partijbons een valstrik wordt, waarvan de uitkomst verwoestend is. Om haar te redden overgiet haar echtgenoot Christine met zuur en vergrijpt zich vervolgens aan zijn leven – meeslepend beschreven. Haar oudere zus Stasia, die haar leven lang weifelmoedig blijft en nimmer de werkelijkheid onder ogen durft of wil zien, ziet haar luitenant direct na de huwelijksvoltrekking naar Sint Petersburg vertrekken, waarmee het lot van hun huwelijk bezegeld blijkt.

. . en niemand laat ontsnappen

Terwijl Stasia’s zoon Kostja na de Tweede Wereldoorlog snel carrière maakt, met lap grond en datsja, met auto en chauffeur, gaat haar dochter Kitty, vermangelt in Stalins blinde machinerie, uiteindelijk ten onder in de zee van herinneringen, die zich in haar vastgebeten heeft. Een vergelijkbaar lot is Kostja’s dochter Elene en kleindochter Daria beschoren. Iedereen zoekt zijn eigen weg in de tijd waarin hij leeft – de tijd die voortdurend haar klauwen uitsteekt en niemand laat ontsnappen. Zou Brilka, voor wie het achtste leven bestemd is, als enige haar familie en haar tijd te overwinnen?

De familiegeschiedenis, die de lezer de historie inzuigt, is onlosmakelijk verbonden met de Sowjet-Unie. Haar showprocessen en goelagkampen, haar strijd tegen Hitler-Duitsland en haar Koude Oorlog met het Westen en niet op de laatste plaats met haar val – haar val die Georgië zijn onafhankelijkheid teruggeeft, maar meesleurt in chaos en verval.

De auteur tekent haar epos, waarin iedereen deel is van een en dezelfde gordiaanse knoop, even heftig als meedogenloos op. Eerlijk en ongenadig of, zoals zij schrijft: “. . dat mijn korte, banale levensverhaal toen al vervlochten was met tal van andere verhalen, die een plaats hadden naast mijn eigen gedachten en herinneringen, die ik verzamelde en die me voedden.”

Rauw en zuiver

Met het achtste leven schrijft Nino Haratischwili een even ongenaakbaar als huiveringwekkend familie-epos, dat ook ironisch en beeldend is, en verweeft deze met de de twintigste eeuw – rauw en zuiver. Een ongekende prestatie die nauwgezet weergeeft wat het betekent te leven in een land dat onderdrukking tot in de perfectie beheerst en deze in elke vezel tastbaar maakt.

★

Het boek is doorspekt met alle grote politieke, sociale en maatschappelijke gebeurtenissen uit de roemruchte 20ste eeuw : de Russische revolutie, de beide wereldoorlogen, de val van de Berlijnse Muur, het uiteenvallen van de USSR , de strijd in en van voormalige Sovjetrepublieken, om er maar een aantal te noemen. Tegen die achtergrond kan het niet anders dan dat ‘Het achtste leven’ een boek vol verdriet en ongeluk geworden is, ondanks enkele lichtpuntjes zoals de geboorte van de kinderen.

★

Nino’s schrijfstijl is vol prachtige, melodieuze zinnen als het persoonlijke leven van de verschillende familieleden beschreven wordt. De emotie, de wanhoop, de pijn: allemaal bijzonder levendig beschreven. In de stukken waarin ze de feitelijke geschiedenis beschrijft waarin het familie-epos zich afspeelt, hanteert ze echter een totaal andere schijfstijl. Dan is het eerder een opsomming van historische feiten zonder enige emotie en lijkt het of je weer terug bent in de schoolbanken en een geschiedenisboek leest. Hoewel de historische feiten voor mij persoonlijk soms iets minder uitgebreid hadden hoeven zijn, was het toch een prettige afwisseling. Het gaf je de kans om weer een beetje bij te komen van de soms heftige scenes, om je daarna weer in het woelige leven van de familie te storten. Het lijvige debuut van Nino Haratischwili verveelt daardoor werkelijk geen moment. Als je bedenkt dat het boek meer dan 1.200 pagina’s beslaat is dat een geweldige prestatie te noemen. Ik heb met volle teugen genoten van de prachtige teksten en ook een compliment voor de vertalers Elly Schippers en Jantsje Post is zeker op zijn plaats. Knap hoe ze de ‘tone of voice’ van Nino in het Nederlands hebben weten te verwoorden.

Voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Georgië en die houdt van een meeslepende familiekroniek is ‘Het Achtste Leven (voor Brilka)’ een regelrechte aanrader.

★

Het achtste leven is een prachtig familie-epos dat verteld over zes generaties van éénzelfde Georgische familie. De oorsprong van het verhaal ligt in Tbilisi, een kleine stad tussen Georgië en Azerbeidzjan. Waar een chocolatier met een magisch chocoladereep probeert om ee goed leven op te bouwen met zijn vrouw en dochters. Nitsa is de achterkleindochter van Stasia, die op haar beurt dochter is van de chocolatier. Zij woont in Berlijn en beschrijft de geschiedenis van haar familie.

Het boek is opgesplitst in een proloog en dan nog 7 hoofdstukken die elk de naam van een familielid dragen. Daardoor wordt het boek overzichtelijk, wat wel handig is bij +1200 pagina's. Allereerst zijn er de zussen Stasia en Christine, dochters van de chocolatier. Stasia op haar beurt heeft twee kinderen, Kitty en Kostja. Kostja krijgt op zijn beurt ook een dochter Elene. En zij heeft twee dochters Daria en Nitsa.Brilka, voor wie het boek geschreven is, is de dochter van Daria. En dit zijn alleen de familieleden die een hoofdrol spelen in het boek, dus er komen veel verschillende namen voor, wat in het begin voor een beetje verwarring zorgt.

In één woord: prachtig. Het achtste leven is een verhaal dat blijft hangen. In de verschillende hoofdstukken kun je jezelf inleven in de verschillende personages van de familieleden. Door de manier waarop het verteld word, kan je bij elk personage herkenning vinden. De hoofdpersonen worden zo realistisch beschreven dat je er soms bijna zelf bij bent. Het taalgebruik en de zinsbouw zijn uitnodigend om verder te lezen maar ook weer niet simpel. De woordkeuze zet vaak aan tot nadenken, sommigen stukken heb ik opnieuw moeten lezen om het echt goed te kunnen bevatten.

Ook voor de liefhebbers van geschiedenis valt er in dit boek veel te rapen. Er worden heel veel historische gebeurtenissen aangehaald, maar het wordt nooit saai of te informatief. De schrijver verweeft de geschiedenis in het verhaal zodat alles mooi samen loopt.

Interview met Nino Haratischwili