Als alle honderden mensen om je heen een officieel commando opvolgen, durf jij dat commando dan te negeren? De man of de foto deed het. Terwijl honderden mannen hun arm uitstrekten voor de Führer, stond Landmesser onverstoorbaar met zijn armen over elkaar geslagen. Wat zou hij gedacht hebben, en wie is deze man?

Schrijver Rutger Bregman schreef afgelopen week een bericht op het zakelijk platform LinkedIn over deze bijzondere man die op een, inmiddels beroemde, foto uit 1936 is vastgelegd. De afdruk was jarenlang in een archief te vinden, totdat hij daar de aandacht trok van een Duitse historicus. De foto liet hem niet meer los. Omdat deze historicus meer over deze man wilde weten, plaatste hij op 15 november 1995 een oproep in het dagblad van Hamburg, in de hoop dat iemand zou reageren die de man op de foto zou herkennen. Nog dezelfde week kreeg de historicus een reactie van een lezer: de man op de foto was haar vader, en heette August Landmesser.

Hartverscheurend

Bregman schrijft: ‘Zijn verhaal bleek hartverscheurend. Als 21-jarige werd Landmesser lid van de nazipartij, in de hoop dat het hem een baan zou opleveren. Maar toen, slechts een paar jaar later, ontmoette hij de 19-jarige Irma Eckler. Zij was Joods, en als Ariër mocht hij zich niet met haar inlaten. Toch werden de twee stapelverliefd. In het geheim kregen ze zelfs twee dochters, Ingrid en Irene. We hebben één foto van het gezin, uit juni 1938. We zien een lachende vader met zijn oudste dochter, en een jonge moeder die haar baby stevig vasthoudt. Een maand nadat deze foto genomen werd, stond de Gestapo voor de deur. De kinderen werden naar een weeshuis gestuurd, en hun ouders veroordeeld voor ‘Rassenschande’. Moeder Irma zou uiteindelijk worden vergast in een concentratiekamp, terwijl vader August moest vechten aan het Kroatische front – hij sneuvelde in 1944.’

Goede kant

En dan, ruim vijftig jaar later, ziet hun dochter die foto in de Hamburgse krant. Die man op de foto, die man was haar vader! De foto is inmiddels wereldberoemd. Bregman vervolgt: ‘August Landmesser eindigde op miljoenen buttons en ansichtkaarten, T-shirts en posters. Hij werd opgehangen in kamers, kroegen en kantoren, en nog altijd vliegt zijn foto om de zoveel tijd over het internet, meestal met hetzelfde commentaar: ‘Be that guy!’ Na al die jaren staart de-man-die-niet-salueerde ons nog aan: wat had jij gedaan? Was je net zo dapper geweest, of was je meegegaan met de meute? We hopen het eerste, maar vrezen het laatste. ‘Hij is de enige persoon in de hele scène’, schrijft een historicus, ‘die aan de goede kant van de geschiedenis staat.’’

Het bericht van Bregman is binnen twee dagen al meer dan vijftienduizend keer geliket en al bijna vierhonderd keer gerepost. Er zijn veel mensen die reageren op het bericht en om nadere toelichting vragen. Ook worden er in de reacties onder het bericht discussies gevoerd over de motieven van Landmesser. Maar wat Landmesser op deze foto doet, is moedig. De foto zet ons denken op scherp, elke keer dat we hem zien.

Bron: ND 6 januari 2023

Deze poster hangt/hing in het Holocaust (betekenis brandoffer)  Shoah (betekenis: catastrofe) museum in Berlijn.